De homo ludens, oftewel spelende mens. Wel eens van gehoord? Ik niet, tot voor kort.
Het is een mensbeeld waarin een mens vooral een spelend wezen is.
Het woord ken ik via Iwanjka Geerdink, een vriend en collega van mij. Naar zijn eigen zeggen had hij vrije ouders. De eerste vier jaar in zijn leven groeide hij op in Afrika, waar hij nog in de modder speelde.
Ook toen hij naar Nederland was gekomen, klom hij in bomen.
Om zich heen ziet hij kinderen die niet vies mogen worden en zich niet mogen bezeren. Er is geen ruimte voor spontaniteit of leren van fouten.
Zelf liep hij vast door de combinatie van een hypotheek en werk. Hij had een baan bij een bank, waar hij goed verdiende. Met zijn vriendin kreeg hij een kind.
Hij kwam klem te zitten tussen zijn verantwoordelijkheid als vader, het (reizen voor het) werk en de geldzorgen. Er was geen ruimte meer om zijn natuur te volgen of om plezier te hebben, kortom: te spelen.
Iwanjka stortte in en deed een zelfmoordpoging, waarna hij bijkwam op de PAAZ. (De afdeling psychiatrie van het Ziekenhuis.) Het oude leven had hij losgelaten en hij startte een zelfonderzoek.
Zijn levensenergie keerde terug, eerder ondanks dan dankzij de hulpverlening.
Nu heeft hij veel minder geld dan vroeger en is hij gelukkiger dan tevoren.
De woorden ‘homo ludens’ bestaan overigens al veel langer.
De oudst bekende vermelding van de term is de titel van het boek Homo ludens, een algemeen cultuurwetenschappelijk werk uit 1938 van de Nederlandse historicus Johan Huizinga.
Het gaat over het belang van het spe(e)lelement in cultuur en samenleving.
Wanneer bewegen vanzelfsprekend deel uitmaakt van onze dag, voelt het niet meer als een verplichting. Voor mij is het net als eten en mezelf wassen. Sla ik het over, voel ik me al snel minder goed.
Vrijheid, bewegen en spelen, die zaken kunnen bijna niet zonder elkaar. Het houdt ons jong en vitaal.
Ons beleving bepaalt vaak hoe jong of oud we ons voelen.
Stilstand is achteruitgang. Bewegingsloos water raakt snel bedorven, waar stromend water een bron van leven is. Een boterham wordt snel oud, omdat het alleen maar ligt.
Zolang iets groeit en beweegt, blijft het vitaal. Er is energie nodig om verval tegen te gaan.
Om me heen zie ik kinderen die niet mogen spelen en al een vermoeide of ouwelijke indruk maken. Peuters zitten vastgebonden in een wandelwagentje. Ze kunnen blokkades oplopen. Als ze het onderzoeken van de omgeving overslaan, missen ze essentiële ervaringen. Dat belemmert hun ontwikkeling. Ze worden uit hun kracht gezet. Kinderen kwijnen langzaam weg en raken hun levensenergie kwijt. Ze kunnen minder dan hun vrijere leeftijdsgenoten, zijn kwetsbaar en leven voortdurend onder hun waardigheid.
Kleuters moeten al presteren en sommen en letters leren. Steeds jonger worden kinderen getoetst en gelabeld. Wie nog niet toe is aan het schoolse leren, krijgt al snel een probleem toegekend. Jonge kinderen kunnen al overspannen en dwangmatig worden. Ook leerkrachten staan onder druk. Vallen de cijfers tegen, kan de school als ‘zwak’ te boek staan. Van bovenaf krijgen ze opgelegd wat ze de kinderen moeten leren en hoe. De nadruk ligt op stilzitten en papierwerk. Bewegen, motoriek, ontdekken, verbeelding, met elkaar omgaan en voor jezelf zorgen, het raakt in de verdrukking.
Door kinderen te verbieden hun natuur te volgen, lopen ze hun roeping mis. Gedwongen zijn tot niets doen of iets dat niet bij hen past, voelt zinloos.
Als kinderen vastlopen, zouden ze een psychische aandoening hebben. Vaak kregen ze niet eens de kans om zich gezond te ontwikkelen!
Spel is de manier waarop kinderen bloeien en leren. Voor hen is dit geen tijdverdrijf, maar een manier om zich het een en ander eigen te maken. Door te spelen, bereiden ze zich zonder gevaar voor op de toekomst.
Leren zit in onze natuur. Het is moeilijker om niet dan wel te ‘groeien’, zeker voor degenen die nog een open geest hebben.
Leren hoeft niet afgedwongen te worden, alleen ondersteund. Een kind dat zich bedreigd voelt in de meest basale behoeften als voedsel, water, rust en affectie, komt nauwelijks toe aan spelen.
Een kind dat omringt wordt door liefde, respect en natuur, kan blijven zoals hij bedoeld is en doen waarvoor hij gemaakt is. Wat is er mooier dan je dromen volgen en daarmee ook nog nuttig te zijn voor de samenleving?
Kinderen ontwikkelen zich uit zichzelf, wat iets anders is dan vanzelf.
In een ideale wereld beleven mensen plezier aan betekenisvolle zaken. Juist door het enthousiasme kunnen ze veel werk verzetten en een meestergraad bereiken. Druk van bovenaf kan deze ontwikkeling blokkeren. Ze doen wat ze moeten doen, zonder plezier of inspiratie.
Zelf kan ik wel onder tijdsdruk, maar niet op bestelling schrijven. Ik leg mezelf een doel op dat bij me past. Ook kinderen leggen zichzelf voortdurend doelen op. Ze willen die tekening maken, in een boom klimmen, leren en ontdekken.
Activiteiten met een speels element, zijn geen tijdverdrijf. Met hutten bouwen oefenen een vaardigheid; zelf een onderdak creëren.
Ook tekenen, zingen, zandkastelen bouwen of stoepkrijten kunnen we tot een kunst verheffen.
Denk aan Edger Mueller, die 3D tekeningen maakt op de straat, die zo levensecht zijn, dat ik er zo in zou kunnen vallen. Ze geven de illusie van diepte en tastbaarheid.
Iemand die zich gelukkig voelt, uit zichzelf genoeg beweegt en vrijuit kan spreken, krijgt ook een sterk, atletisch lichaam, zoals het bedoeld is.
Ook volwassenen kunnen hun jeugd en spontaniteit terugvinden, als ze zich het kind herinneren dat ze eens waren. Leren, nieuwsgierig zijn, blijdschap, je ergens op verheugen en beweging zijn niet verbonden aan leeftijd. Ons hele leven kunnen we ons ontwikkelen, de wereld ontdekken, nieuwe inzichten vergaren en onszelf doelen stellen. Wat is er mooier dan de energie en onbevangenheid van een kind, met de wijsheid en ervaring van de volwassenheid? Tot onze dood kunnen we ons laten leiden door creativiteit en wijsheid.
Door lichamelijk en geestelijk actief te blijven, hebben we invloed op ons biologische leeftijd.
Tot onze dood kunnen we een zinvol leven leiden. Als we willen, kunnen we ons geest jong houden.
Zo kan levensvreugde, gezondheid en creativiteit weer deel uitmaken van onze samenleving.
www.hetlaatstekindinhetbos.nl/
Comments are closed.